Chociaż sam temat przedawnienia administracyjnych kar pieniężnych wydaje się prozaiczny, to w praktyce stosunkowo często dochodzi do sytuacji gdy strona nie mając żadnych innych argumentów lub mając je bardzo słabe unika odpowiedzialności za popełnione naruszenie przez to jedynie, że upłynął ustawowy termin przedawnienia. Wtedy co prawda jest to bardzo korzystne dla strony, ale już niekoniecznie dla organu, który być może wszczął już postępowanie, poczynił liczne prace i wszystko to bez właściwego końcowego efektu. W jakim czasie więc musi zmieścić się organ aby uniknąć takiej sytuacji, co się stanie, gdy pomimo upływu odpowiedniego terminu wyda decyzję o wydaniu administracyjnej kary pieniężnej i czy w tym przypadku wystarczy samo wszczęcie postępowania do przerwania biegu przedawnienia?

Administracyjna kara pieniężna

Żeby dobrze zanalizować powyższe zagadnienie warto sięgnąć do legalnej definicji. Zgodnie z brzmieniem ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 735 (dalej: kpa) administracyjne kary pieniężne są sankcją, jak sama nazwa wskazuje, o charakterze pieniężnym, nakładaną przez organ administracji publicznej, w drodze decyzji, w następstwie naruszenia prawa polegającego na niedopełnieniu obowiązku albo naruszeniu zakazu ciążącego na osobie fizycznej, osobie prawnej albo jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej[1].

Katalog przepisów odnoszących się do całości tego zagadnienia znaleźć możemy w artykule 189 kpa. Zgodnie z art. 189g § 1 kpa administracyjna kara pieniężna nie może zostać nałożona, jeżeli upłynęło pięć lat od dnia naruszenia prawa albo wystąpienia skutków naruszenia prawa. Jako termin naruszenie prawa powinniśmy rozumieć czas naruszenia prawa lub czas wystąpienia skutków naruszenia prawa. Nałożona kara w trybie z art. 189 kpa nie podlega także egzekucji gdy minie pięć lat od daty, gdy powinna być wykonana. Odrębne przepisy mogą wskazywać inną datę przedawnienia, stąd niezbędnym jest każdorazowe sprawdzenie czy odrębne postanowienia ustawy nie wyznaczają innego terminu.

Termin nie zawsze ten sam

Przykładowo art. 70 ustawy z dnia 9 maja 2018 r. o przetwarzaniu danych dotyczących przelotu pasażera (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1783) wskazuje, że administracyjna kara pieniężna nie może zostać nałożona, jeżeli upłynęły 3 lata od dnia naruszenia. Trzeba także wyraźnie podkreślić, za komentarzem autorstwa P. Przybysza, że ,,Przez nałożenie administracyjnej kary pieniężnej należy rozumieć wydanie decyzji ostatecznej i prawomocnej, ewentualnie wydanie prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego właściwego do rozpoznania odwołania od decyzji w przedmiocie administracyjnej kary pieniężnej, nakładającego administracyjną karę pieniężną”[2]. Nie wystarczy więc samo wszczęcie postępowania lub wydanie nieostatecznej decyzji.

Upływ terminu przedawnienia z art. 189g §1 kpa organ powinien uwzględnić z urzędu. Ustanie karalności naruszenia prawa skutkuje bezprzedmiotowością postępowania, która może mieć charakter pierwotny lub następczy. Zasadniczo upływ terminu przedawnienia karalności przed wszczęciem postępowania w sprawie stanowi negatywną przesłankę jego dopuszczalności, a wobec zidentyfikowania tego faktu lub też upływu terminu z art. 189g § 1 w toku wszczętego postępowania obliguje organ do umorzenia postępowania administracyjnego[3].

Co gdy organ już wyda decyzję pomijając przepisy o przedawnieniu?

Zgodnie z KPA ukarany może wtedy wnieść o stwierdzenie nieważności postępowania. W sytuacji gdy organ z naruszeniem treści art. 189g § 1 nałoży w drodze decyzji administracyjną karę pieniężną, akt ten jest dotknięty kwalifikowaną wadą i powinien zostać uchylony w administracyjnym toku instancji (art. 138 § 1 pkt 2), względnie organ nadzoru lub sąd administracyjny powinien stwierdzić jego nieważność jako rażąco naruszającego prawo[4].

Postępowanie dotyczące nałożenia administracyjnej kary pieniężnej należy więc wszcząć jak najwcześniej, zważywszy na to że ukaranemu przysługuje zgodnie z polskim prawie administracyjnym ścieżka odwoławcza do organu nadrzędnego nad tym, który wydał decyzję lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Wszystko to może spowodować końcowy upływ właściwego terminu i końcowy brak możliwości karania za popełnione naruszenia.

[1] https://samorzad.infor.pl/sektor/organizacja/postepowanie-administracyjne/2698817,Administracyjne-kary-pieniezne-po-nowelizacji-kpa.html

[2] P. Przybysz [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, wyd. XIII, Warszawa 2021, art. 189(g).

[3]  (zob. R. Stankiewicz [w:] Kodeks…, red. R. Hauser, M. Wierzbowski, s. 1317; S. Gajewski, Kodeks…, s. 115; W. Piątek, Przedawnienie…, s. 236–237, 240; E. Kruk, Sankcja…, s. 129; R. Lewicka, M. Lewicki, J. Wyporska-Frankiewicz, Kilka…, s. 556; A. Krawczyk [w:] Kodeks…, red. Z. Kmieciak, W. Chróścielewski, s. 1002.

[4] (Knysiak-Sudyka Hanna (red.), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, wyd. II, Opublikowano: WKP 2019).