W jednym z poprzednich wpisów na blogu poruszona została tematyka kotów wolno żyjących i obowiązków gminy względem nich. Napomniany w nim został temat zwierząt bezdomnych (omówienie różnicy znajdą Państwo we wcześniejszym opracowaniu) w kontekście zadań własnych gminy i to ich właśnie sytuacji poświęcony zostanie ten wpis. Czy prawo zapewnia im należytą opiekę? Za co odpowiedzialna jest gmina? Co musi, a co może zawierać program opieki nad zwierzętami bezdomnymi?

Podstawą prawną dla rozważań w tym temacie jest ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt[1] (dalej jako: ustawa o ochronie zwierząt), która w art. 11 statuuje, że zapobieganie bezdomności zwierząt i zapewnienie opieki bezdomnym zwierzętom oraz ich wyłapywanie należy do zadań własnych gminy. Co jednak ważne, nie jest to działanie wyłączne gmin i na tej podstawie działają organizacje społeczne, które mają za zadanie pomoc zwierzętom bezdomnym. Wtedy jednakże zgodnie z zapisem ust. 4 potrzebne jest porozumienie z właściwymi organami samorządu terytorialnego. Podstawowym sposobem za pośrednictwem, którego gmina, czy organizacja społeczna realizuje wyżej wymienione cele jest działalność schroniska. Zgodnie z jego definicją legalną zawartą w powyższej ustawie to czy dane miejsce ma status schroniska determinuje spełnianie warunków zawartych w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa I Rozwoju Wsi z 2004r.[2] w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych, które spełniać musi schronisko dla zwierząt.

W skrócie: przy zakładaniu schroniska trzeba zapewnić odpowiednią odległość od innych obiektów, ogrodzenie oraz odpowiednie warunki bytowe i sanitarne. Na zachowanie tych ostatnich w bieżącym czasie zresztą kładziony jest szczególny nacisk. Potwierdzeniem spełniania powyższych wymogów jest wydawane przez gminę zezwolenie, którą uzyskać muszą zarówno podmioty prywatne, jak i gminne spółki prawa handlowego. Obowiązek ten nie dotyczy gminnych jednostek organizacyjnych, ale nie zwalnia ich to z obowiązku zapewnienia zwierzętom warunków zagwarantowanych przepisami prawa. Zezwolenie wydawane jest na czas oznaczony, nie dłuższy niż 10 lat.

Według art. 11a ustawy o ochronie zwierząt każda gmina ma obowiązek uchwalenia programu opieki nad zwierzętami bezdomnymi. Do obligatoryjnych elementów tego planu należą: zapewnienie bezdomnym zwierzętom miejsca w schronisku dla zwierząt, opieka nad wolno żyjącymi kotami, w tym ich dokarmianie, odławianie bezdomnych zwierząt, obligatoryjna sterylizacja i kastracja zwierząt w schroniskach dla zwierząt, poszukiwanie właścicieli dla bezdomnych zwierząt, usypianie ślepych miotów, wskazanie gospodarstwa rolnego w celu zapewnienia miejsca dla zwierząt gospodarskich, zapewnienie całodobowej opieki weterynaryjnej w przypadkach zdarzeń drogowych z udziałem zwierząt. Poza powyższymi obowiązkami, gmina może pójść o krok dalej i przyjąć na siebie dodatkowe zadania takie jak znakowanie zwierząt lub/oraz sterylizacja zwierząt pozostających poza schroniskiem. Nie jest to niestety popularne, często gminy (co jest oczywiście dla nich prostsze) pozostają przy realizacji niezbędnego minimum obowiązków – nałożonego przez ustawodawcę.

Według dosyć leciwego już niestety raportu NIK (2012r.)[3] wykrywanych jest w omawianej materii sporo naruszeń. Podnoszono w raporcie, że gminy często nie wywiązują się poprawnie ze swoich obowiązków nałożonych w przepisach prawa. Do najczęstszych naruszeń należą takie jak: niezapewnienie odpowiednich warunków bytowych oraz weterynaryjnych zwierzętom, które zostały przez Gminę wychwycone, sporządzenie niekompletnego programu opieki nad zwierzętami bezdomnymi, nieprowadzenie (w większości skontrolowanych gmin) ewidencji pozwalającej na identyfikację danego zwierzęcia. Dosyć często także zlecano wyłapywanie zwierząt podmiotom nieposiadającym zezwoleń na prowadzenie działalności w zakresie ochrony przed bezdomnymi zwierzętami, co poddaje ich profesjonalizm i rzetelność w wątpliwość.

Dobro zwierząt powinno leżeć na sercu każdej gminie i nie powinna ona polegać tylko na dobroczynnej działalności organizacji pozarządowych, szczególnie, że bezdomne zwierzęta mogą sprawiać realne zagrożenie dla mieszkańców i psuć komfort zamieszkiwania w danym miejscu.  Jako, że opieka nad bezdomnymi zwierzętami to zadanie własne gminy nie spełniając go organ naraża się na odpowiedzialność prawną za wykryte naruszenia. Stąd niezbędnym wydaje się staranne sporządzanie programów opieki, a także ich sprawna realizacja poprzez wykwalifikowany, przeszkolony personel. Ważne jest także zapewnienie wszystkim zwierzętom będącym w schroniskach odpowiednich warunków bytowych, aby nie było to ,,pieskie życie”, ale jak najlepsze w granicach bieżących możliwości.

[1] Dz. U. z 2020 r. poz. 638.

[2] Dz. U. z 2004r. poz. 1657.

[3] Nr ewid. 46/2013/P12/193/LBI.