Obowiązujący od 2 marca 2020r. stan epidemii na terytorium całego kraju wprowadzony w związku z zapobieganiem, zwalczaniem i przeciwdziałaniem koronawirusowi ukształtował nową rzeczywistość prawną, z którą zmagają się zarówno jednostki samorządu terytorialnego jak i przedsiębiorcy. Jednym z rozwiązań wprowadzonych przez specustawę covidową[1] mającym na celu wsparcie przedsiębiorców w tym trudnym czasie jest możliwość zwolnienia z opłaty za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży. W niniejszym wpisie postaramy się odpowiedzieć na często pojawiające się w praktyce pytanie, czy w związku z podjęciem uchwały przez radę gminy o zwolnieniu z obowiązku uiszczania opłaty „alkoholowej”[2] wójt musi podejmować jakieś dalsze kroki w stosunku do przedsiębiorców  jak na przykład wydanie decyzji o zwolnieniu z opłaty za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży czy takie zwolnienie obowiązuje przedsiębiorców „z automatu” i żadne dodatkowe postępowanie nie jest wymagane?

Gwoli przypomnienia, zgodnie z art. 31zzca ust. 1 pkt 1) specustawy covidowej rada gminy może w drodze uchwały wspomóc przedsiębiorców przez zwolnienie z opłaty za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży należnej w 2020 r. lub w 2021r.

Powyższa redakcja przepisu uzasadnia wyprowadzenie wniosku, że uchwała w sprawie zwolnienia z opłaty „alkoholowej” jest aktem prawa miejscowego. Jest ona skierowana bowiem do kręgu określonych rodzajowo adresatów, tj. do podmiotów zobowiązanych do uiszczenia opłaty za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży oraz określa prawa tych podmiotów – zwalnia je z obowiązku uiszczenia opłaty „alkoholowej”. Tym samym uchwała podjęta na podstawie art. 31zzca specustawy covidowej spełnia kryteria pozwalające na przypisanie jej przymiotu przepisów powszechnie obowiązujących na obszarze działania danej rady gminy. Innymi słowy, skutkiem podjęcia uchwały na podstawie art. 31zzca specustawy covidowej jest wprowadzenie przepisów powszechnie obowiązujących na terenie danej gminy, które ustanawiają zwolnienie z opłaty alkoholowej.

Ustawodawca nie wprowadził legalnej definicji pojęcia „zwolnienia” na gruncie specustawy covidowej. Próżno jest również szukać jej w ustawie o finansach publicznych[3] – wszak opłata „alkoholowa” jest nieopodatkowaną należnością budżetową o charakterze publicznoprawnym, o której mowa w art. 60 u.f.p. Pomocny w zakresie rozumienia pojęcia „zwolnienia” może być natomiast wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 22 października 2008r., sygn. akt I SA/Kr 177/08 stanowisko, zgodnie z którym cyt. „zwolnienie podatkowe to wyłączenie z zakresu podmiotowego danego podatku pewnej kategorii podmiotów (zwolnienie podmiotowe) lub z przedmiotu danego podatku pewnej kategorii sytuacji faktycznych lub prawnych (zwolnienia przedmiotowe) (z wielu por. B. Brzeziński: Prawo podatkowe. Zarys wykładu, Toruń 1996, s. 31).”.

Co prawda powyższe orzeczenie odnosi się do zwolnienia podatkowego, przy czym z uwagi na okoliczność, że zgodnie z art. 67 ust. 1 u.f.p. do spraw dotyczących nieopodatkowanych należności budżetowych o charakterze publicznoprawnym – w tym do opłaty „alkoholowej” – nieuregulowanych ustawą o finansach publicznych stosuje się przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego i odpowiednio przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa zasadne wydaje się analogiczne rozumienie pojęcia „zwolnienia z opłaty alkoholwej” jak „zwolnienia podatkowego”.  Z uwagi bowiem na przedmiot regulacji KPA oraz Działu III Ordynacji Podatkowej należy przyjąć, że odesłanie do pierwszego aktu dotyczy spraw proceduralnych, a odesłanie do drugiego aktu zagadnień materialnych dotyczących wskazanych należności[4]. Definicja pojęcia „zwolnienia” zalicza się do kategorii zagadnień prawa materialnego, co  uzasadnia stosowanie jej również w stosunku do zwolnienia z opłaty „alkoholowej”.  W konsekwencji pod pojęciem „zwolnienia z obowiązku uiszczenia opłaty alkoholowej” należy rozumieć wygaszenie obowiązku uiszczenia tej opłaty.

W związku z czym, skoro na podstawie art. 31zzca specustawy covidowej uchwalane są przepisy powszechnie obowiązującego prawa na terenie danej gminy, a przepisy te stanowią o wyłączeniu z obowiązku uiszczania opłaty „alkoholowej” przedsiębiorców zasadniczo do tego zobowiązanych na podstawie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi to należy przyjąć, że zwolnienie z obowiązku uiszczenia w/w opłaty następuje z mocy prawa (lokalnego).  Innymi słowy to lokalny prawodawca rozstrzyga o prawach podmiotów zobowiązanych do uiszczenia opłaty „alkoholowej”. W konsekwencji nie ma podstaw do ponownego rozstrzygania przez organ wykonawczy o uprawnieniach przedsiębiorców, skoro ich prawa już raz zostały ustalone – w akcie prawa miejscowego.  Dlatego też brak jest podstaw do wszczynania i prowadzenia postępowania w sprawie zwolnienia z opłaty za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży za okres, o którym mowa w uchwale rady gminy i wydawania decyzji administracyjnej.

Czy to oznacza, że na skutek podjęcia przedmiotowej uchwały nie będzie potrzeby podejmowania jakichkolwiek działań przez wójta w tym temacie? Niekoniecznie.

Zgodnie z art. 18 ust. 7 pkt 4) u.w.t.p.a. warunkiem prowadzenia sprzedaży napojów alkoholowych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży jest m.in. w terminach do dnia 1 lutego, 1 czerwca, 1 października każdego roku kalendarzowego objętego zezwoleniem, okazanie przedsiębiorcy zaopatrującemu dany punkt sprzedaży napojów alkoholowych odpowiedniego dowodu potwierdzającego dokonanie opłaty „alkoholowej”. Innymi słowy, warunkiem prowadzenia działalności polegającej na sprzedaży alkoholu do spożycia w miejscu sprzedaży lub poza nim jest m.in. przedstawianie zaświadczenia o uiszczeniu opłaty „alkoholowej” zaopatrzeniowcom przedsiębiorcy, zaś niedopełnienie tego obowiązku może skutkować cofnięciem zezwolenia.  Jednocześnie podmioty zajmujące się obrotem hurtowym napojami alkoholowymi mogą odmówić sprzedaży alkoholu przedsiębiorcom, którzy nie przedstawią zaświadczenia o uiszczeniu opłaty alkoholowej[5]. W konsekwencji podmioty zwolnione z opłaty alkoholowej mogą się znaleźć w patowej sytuacji. Skoro bowiem nie została uiszczona opłata „alkoholowa” na skutek podjęcia przez radę gminy uchwały na podstawie art. 31zzca specustawy covidowej to przedsiębiorcy nie mogą przedstawić wymaganego przepisami zaświadczenia o dokonaniu obligatoryjnej opłaty i w konsekwencji nabyć od dostawców napojów alkoholowych do dalszej sprzedaży. Jak można tą sytuację rozwiązać?

Wójt może wydać zaświadczenie, o którym mowa w art. 217 Kodeksu postępowania administracyjnego[6] o zwolnieniu z obowiązku uiszczania opłaty „alkoholowej” na podstawie uchwały rady gminy. Co istotne, wójt nie jest uprawniony do wydania takiego zaświadczenia z urzędu. Zgodnie bowiem z art. 217 §1 k.p.a. organ administracji publicznej wydaje zaświadczenie na żądanie osoby ubiegającej się o zaświadczenie. Tym samym, jeżeli przedsiębiorca wystąpi z wnioskiem o wydanie zaświadczenia o zwolnieniu z opłaty „alkoholowej” wójt zobowiązany jest do wydania wnioskowanego zaświadczenia.

Reasumując, uchwała podjęta na podstawie art. 31zzca specustawy covidowej „zwalnia” organ z obowiązku wydania decyzji administracyjnej o zwolnieniu z opłaty „alkoholowej” i jednocześnie stanowi podstawę do wydania zaświadczenia o zwolnieniu z obowiązku uiszczenia opłaty „alkoholowej”, o ile z takim wnioskiem wystąpi zainteresowany przedsiębiorca.

[1] Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1842z późn. zm.)

[2] Opłata za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych, o których mowa w art. 18 określona w art. 11 ¹ ust. 1 ustawy  z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2019 r. poz. 2277 z późn. zm., dalej również jako „u.w.t.p.a.”)

[3] Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 305, dalej również jako „u.f.p.”)

[4] E. Kowalczyk w Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, red. dr Agnieszka Mikos-Sitek, Legalis 2020

[5] Art. 9⁴ pkt 2) u.w.t.p.a.

[6] Ustawa z dnia 14 czerwca 1960r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021r., poz. 735)