Ostatnimi czasy wśród pracodawców samorządowych nie cichnie temat „sygnalistów”. Jak wiadomo Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej 23 października 2019 r. przyjęły Dyrektywę  2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (Dz. U. U.E. L 305/17, zwana dalej „Dyrektywą”). Polski ustawodawca zobowiązany był do jej wdrożenia w określonym terminie, tj.: do 17 grudnia 2021 r. W związku z faktem, iż projekt ustawy spotkał się z licznymi uwagami, (Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej opublikowało na stronie Centrum Legislacji ponad 100 krytycznych stanowisk w ramach uzgodnień, konsultacji publicznych i opiniowania projektu ustawy) znajduje się on dopiero na etapie konsultacji międzyresortowych.

Powściągliwość ustawodawcy w uchwaleniu ustawy implementującej Dyrektywę rodzi szereg komplikacji, o czym mogliśmy się przekonać, gdy zwróciła się do nas jedna ze szkół z zapytaniem jak mają postępować w sytuacji, gdy otrzymają zgłoszenie od „sygnalisty”. Niewątpliwym jest fakt, iż na polskim ustawodawcy ciąży obowiązek wdrożenia Dyrektywy i ustalenia określonych procedur w związku z dokonywanymi zgłoszeniami, jednakże dopóki tego nie dokona, podmioty zobowiązane stoją przed dylematem – czy są zobowiązane do zastosowania Dyrektywy i odpowiedzi na zgłoszenie?

Na początek, by wyjaśnić tę kwestię, należy sięgnąć do przepisów prawa europejskiego. Zgodnie z literalną wykładnią przepisu art. 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.U.2004.90.864/2) dyrektywa wiąże każde Państwo Członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków. Przepis ten wprost wskazuje, że państwo członkowskie jest adresatem dyrektywy i dopiero w momencie, w którym implementuje ją do systemu prawnego, podmioty takie jak szkoły czy przedszkola będą zobowiązane do jej stosowania, o ile będą spełniać przesłanki ustawowe. Należy bowiem podkreślić, że Dyrektywa dopuszcza możliwość zwolnienia gmin liczących mniej niż 10 tys. mieszkańców lub zatrudniające mniej niż 50 pracowników lub inne podmioty, o których mowa w akapicie pierwszym art. 8 ust. 9 Dyrektywy – zatrudniające mniej niż 50 pracowników, z obowiązku ustanowienia kanałów i procedur na potrzeby dokonywania zgłoszeń wewnętrznych i podejmowania działań następczych, po konsultacji i w porozumieniu z partnerami społecznymi. Dlatego, jeżeli powyższa regulacja znajdzie odzwierciedlenie w prawie krajowym okazać się może, że niektóre z placówek oświatowych zostaną zwolnione zupełnie z obowiązku procedowania zgłoszeń „sygnalistów”.

Warto również liczyć się z tym, że wdrożenie omawianych regulacji nie nastąpi z dnia na dzień.  Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej wskazało, że w sytuacji, w której ustawa implementująca Dyrektywę wejdzie w życie, konieczne będzie vacatio legis, tak by organy i jednostki, których regulacje dotyczą mogły się z nią zapoznać i wprowadzić określone zmiany w życie. Co ważne, Ministerstwo zajęło także stanowisko, że Dyrektywa nie obowiązuje wprost, a co się z tym wiąże również szkoły, przedszkola oraz inne placówki oświatowe nie mają możliwości procedowania zgłoszeń sygnalistów.  Podobną opinię wyraził Związek Nauczycielstwa Polskiego, który wskazał, że szkoły nie mają obowiązku wprowadzania regulaminu zgłoszeń wewnętrznych, określającego wewnętrzną procedurę naruszeń prawa i podejmowania  działań następczych, a tym samym do przyjmowania tychże zgłoszeń i ich rozpatrywania.

Powyższe skłania do uznania, iż szkoła na obecny moment nie jest zobowiązana procedować nad zgłoszeniem „sygnalisty” – z tego względu, że Dyrektywa jeszcze nie została implementowana przez polskiego ustawodawcę. A idąc dalej, możliwe jest, że do stosowania omawianej procedury nie będzie zmuszona również po implementacji unijnych rozwiązań. Jednak, na ten moment jest za wcześnie, aby przesądzać o powyższym. Regularnie śledzimy działania w zakresie implementacji przedmiotowej Dyrektywy do polskiego porządku prawnego. Dlatego zapraszamy do śledzenia naszych wpisów.