W ramach dzisiejszego wpisu zajmiemy się dosyć niecodziennym na tej stronie, ale bardzo bieżącym tematem, który dotyka teraz samorządy w całej Polsce. Mowa tu o organizacji szczepień przeciw Covid-19, których to przeprowadzenie staje się coraz większym wyzwaniem w związku z planowanym przyspieszeniem procesu szczepień przez rząd. W związku z potrzebą stworzenia nowych populacyjnych punktów szczepień Minister Zdrowia dnia 9 kwietnia 2021 r. wydał Rozporządzenie w sprawie kwalifikacji osób przeprowadzających badania kwalifikacyjne i szczepienia ochronne przeciwko COVID-19 (Dz.U. 2021 poz. 668), które zawiera nowe wytyczne dotyczące tworzenia populacyjnych punktów szczepień.

Organizacja

Jako główny cel postawiono w wytycznych do powyższego rozporządzenia stworzenie, co najmniej 2 Punktów Szczepień Powszechnych (dalej również jako: PSP) w każdym powiecie lub mieście na prawach powiatu. Jeden taki punkt utworzyć ma podmiot wykonujący działalność leczniczą (PWDL) działający na terenie danego powiatu lub miasta na prawie powiatu. Jest zalecane, aby taki punkt znajdował się w szpitalu, który miałby przecież największe możliwości w szczepieniu pacjentów, ale nie jest to obligatoryjne. Równie dobrze może być to inne miejsce, pod warunkiem spełnienia pozostałych warunków wskazanych w wytycznych. Drugi punkt stworzyć mają samorządy wraz z podmiotami leczniczymi w porozumieniu z NFZ. Ideą tych punktów jest to, aby wykraczały poza bieżący system szczepień (przykładowe lokalizacje to hale sportowe lub punkty drive thru). Jednostka samorządu terytorialnego (dalej: JST) może odstąpić od organizacji aż dwóch takich punktów, gdy jest już wystarczająco dużo punktów szczepień na danym obszarze i tworzenie nowego byłoby bezcelowe. Dość wyśrubowane mogą wydawać się normy ilości podawanych szczepionek (w powiatach do 50 tys. mieszkańców minimum 200 dawek, powyżej tej liczby powyżej 500 dawek). Dodatkowo każdy taki punkt musi spełniać dodatkowe wymogi, takie jak zapewnienie odpowiedniego wyposażenia oraz pomieszczeń. Na barkach samorządu dodatkowo spoczywa organizacja zapisów, skompletowanie personelu medycznego oraz wysłanie do wojewody listy proponowanych PSP. Każdy PSP musi też być odpowiednio oznaczony, podobnie jak ,,zwykły”. Służy to łatwej identyfikacji punktu przez pacjentów. Takie oznaczenia udostępniają wojewodowie.

Do wykonania szczepień populacyjnych niezbędne także jest zatrudnienie zespołu medycznego i niemedycznego, zajmującego się organizacją i sprawami administracyjnymi. Element ten również spoczywa na jednostkach samorządu terytorialnego oraz PWDL. Według wytycznych ujętych w ramach w/w Rozporządzenia każdy PSP obsługiwany musi być przez personel w liczbie od 1 do 4 osób ( włącznie z obsługą administracyjną). Teoretycznie więc całą pracę może wykonywać jedna osoba, choć ciężko sobie taką sytuację wyobrazić, pomijając najmniejsze powiaty, a i te przy ponad 200 dawkach podawanych dziennie wraz z podstawową kwalifikacją medyczną do szczepienia mogą mieć problemy ze sprawnym przeprowadzeniem szczepień – przy zaangażowaniu tylko jednej osoby. Co prawda w wytycznych jest mowa o tym, że musi być w jednym punkcie minimum jeden lekarz lub ratownik medyczny, ale nic nie wspomina się o tym, że wspierać go mają obligatoryjnie inne osoby. Dopuszczenie tak minimalistycznego stanu zatrudnienia personelu medycznego (pomijając obsługę w zakresie niemedycznym, która przecież też jest niezbędna) wydaje się zbyt małą gwarancją bezpieczeństwa dla szczepiących się. Przy takiej akcji bardzo cennym może okazać się, poza obecnością lekarzy i pielęgniarek, także wsparcie wolontariuszy czy strażaków z jednostki, którzy co prawda nie braliby udziału bezpośrednio w procesie szczepień, ale mogliby wspomóc punkt organizacyjnie.

Finansowanie

Każda JST organizująca punkt szczepień populacyjnych może wystąpić do wojewody o bezzwrotną dotację w wysokości 5 tysięcy złotych. Dodatkowe finansowanie zapewnić powinien samorząd wraz z PWDL. W przypadku utworzenia więcej niż jednego punktu w miastach na prawach powiatu przyznanie następnej dotacji będzie już uznaniowe i uzależnione od realnych potrzeb. Dodatkowo trzeba dodać, że NFZ rozliczał będzie się z współpracującą jednostką leczniczą, dopiero kolejno będzie dochodzić do ewentualnych rozliczeń pomiędzy nią a JST, w zależności od podziału obowiązków między nimi.

Prawa pacjenta

Przy realizacji programu szczepień trzeba również pamiętać, że pacjent ma swoje liczne prawa zapisane m.in. w Konstytucji oraz ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta takie jak prawo wyboru, prawo do informacji, prawo do świadczeń zdrowotnych i prawo do wyrażania zgody. Naruszenie tych praw może narazić na odpowiedzialność cywilną lub karną nie tylko personel, ale też organizatorów szczepień. Abstrahując od powyższego problemu niebędącego tematem tego artykułu, należy tylko wspomnieć, że do potencjalnych naruszeń mogłyby się zaliczać takie przypadki, w których pacjent wykazałby, że przez złą organizację zaraził się wirusem Sars-Cov-2 bądź innym, lub gdy podano mu szczepionkę wbrew jego woli, bo warto pamiętać o dobrowolności szczepień na Covid-19 i o tym, że pacjent musi wyrazić każdorazowo zgodę na szczepienie i samo stawienie się do punktu nie stanowi takiej zgody, gdy pacjent na dalszym etapie odmawia.

Każdemu z nas, a szczególnie samorządowcom zatroskanym o zdrowie mieszkańców swoich powiatów zależy na tym, żeby ten kto chce się zaszczepić miał taką możliwość. Wszystko jednak musi odbywać się z zachowaniem jak najdalej idącej dbałości o życie i zdrowie ludzkie i choć wytyczne mogą stanowić dla nas pewien kierunek postępowania, to przy tworzeniu takich punktów musimy zachować najwyższy stopień ostrożności.