W poprzednim wpisie dotyczącym informacji publicznej wspominano o formie wniosku o udostępnieniu informacji publicznej. W dzisiejszym wpisie na blogu skupimy się na kwestii informacji publicznej przetworzonej, czyli informacji, która w momencie złożenia wniosku nie istnieje, ale można ją wydobyć z dostępnych danych, które są w posiadaniu organu.

Czym jest informacja przetworzona?

W orzecznictwie sądów oraz w stanowisku doktryny dominuje pogląd, że informacją przetworzoną będzie taka informacja publiczna, która wymaga podjęcia przez podmiot zobowiązany określonego działania intelektualnego w odniesieniu do odpowiedniego zbioru znajdujących się w jego posiadaniu informacji i nadania skutkom tego działania cech informacji publicznej. W efekcie przetworzenia dochodzi do powstania nowego jakościowo dokumentu (zob. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 26 września 2005 r. sygn. akt II SA/Kr 948/05). Podkreśla się również, że informacją publiczną przetworzoną, będzie informacja, która co do zasady wymaga dokonania stosownych analiz, obliczeń zestawień statystycznych, ekspertyz połączonych z zaangażowaniem w ich pozyskiwanie określonych środków osobowych i finansowych (zob. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 17 maja 2005 r. sygn. akt II SA/Wa 481/05).

Kiedy można żądać informacji przetworzonej?

Żeby uzyskać od podmiotu zobowiązanego taką informację przetworzoną należy wykazać interes prawny. Jak podkreśla orzecznictwo prawo uzyskania informacji publicznej przetworzonej ma jedynie taki wnioskodawca, który jest w stanie wykazać w chwili składania wniosku swoje indywidualne, realne i konkretne możliwości wykorzystania informacji dla dobra ogółu w taki sposób, który nie jest dostępny dla każdego posiadacza informacji publicznej (zob. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 lutego 2018 r. sygn. akt I OSK 658/16).

Samo pojęcie interesu publicznego jest pojęciem niedookreślonym, nieposiadającym zwartej, zapisanej formuły na gruncie obowiązującego prawa. W swej istocie odnosi się do funkcjonowania państwa oraz organów publicznych. Zatem najogólniej mówiąc, interes publiczny istnieje wtedy, gdy uzyskanie określonych informacji mogłoby mieć znaczenie dla funkcjonowania państwa, np. usprawniłoby działanie jego organów.

Co w sytuacji, gdy wnioskodawca nie wie, że żąda od organu informacji przetworzonej?

W sytuacji, gdy podmiot zobowiązany do udzielenia informacji publicznej uzna, iż żądana informacja jest informacją publiczną powinien wskazać, że udostępnienie informacji może nastąpić niezwłocznie po wykazaniu powodów, dla których spełnienie żądania wnioskodawcy będzie szczególnie istotne dla interesu publicznego i wezwać wnioskodawcę do tego. Wnioskodawca powinien podać konkretny cel i powód, który ma znaczenie dla interesu publicznego, sposób wykorzystania tych informacji oraz uzasadnić swe żądanie, zgodnie z którym będzie mógł wykorzystać daną informację we wskazanym celu.

Informacja przetworzona na przykładzie

Żeby lepiej zobrazować zastosowanie informacji publicznej przetworzonej w praktyce najlepiej posłużyć się przykładem. W niedawno wydanym wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 stycznia 2022 r. sygn. akt III OSK 1034/21 oceniano udostępnienie informacji publicznej.

Wnioskodawczyni wystąpiła do Sądu Rejonowego z wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej dotyczących okresu od stycznia do lutego 2018 r. w zakresie danych statystycznych dotyczących m.in.: średniej kwoty dochodzonych i zasądzonych alimentów, jaka była najwyższa oraz najniższa kwota dochodzonych oraz zasądzonych alimentów na jednego uprawnionego,  ile wyroków z najwyższą kwotą dochodzoną zostało wydanych z uwzględnieniem tej kwoty w całości, przesłanie zanonimizowanych uzasadnień wyroków, w których alimenty zostały ustalone na kwotę 1000,00 zł i więcej na jednego uprawnionego we wskazanym okresie. Prezes Sądu Rejonowego odmówił wnioskodawcy udostępnienia informacji publicznej w powyższym zakresie, powołując się na brak obowiązku prowadzenia oddzielnej ewidencji, rejestru, czy statystyk w zakresie informacji objętych wnioskiem. W ocenie Sądu pozyskanie informacji wskazanych we wniosku rodziło konieczność przeglądania odrębnie każdej sprawy. Prezes Sądu Rejonowego wezwał wnioskodawczynię do wskazania interesu publicznego uzyskania informacji przetworzonej. Wnioskodawczyni nie wykazała istnienia szczególnego interesu publicznego, uzasadniając swój wniosek jedynie tym, że przygotowuje artykuł, który ma na celu wskazanie przesłanek ustalenia wysokości zasądzanych alimentów w odniesieniu do możliwości zarobkowych zobowiązanych.

Sprawa trafiła do II instancji, gdzie Prezes Sądu Okręgowego po rozpoznaniu odwołania utrzymał w mocy zaskarżone rozstrzygnięcie. Prezes Sądu uzasadniał to tym, że szeroki zakres wniosku wymaga zgromadzenia informacji, wytworzenia na podstawie zebranych informacji wnioskowanej informacji, przekształcenia (zanonimizowania) i sporządzenia wielu kserokopii określonych dokumentów. Informację taką uznano za przetworzoną, a uzyskanie takiej informacji jest ograniczone do przypadków, w których jest to istotne dla interesu publicznego. Prezes Sądu Okręgowego uznał, że wyjaśnienia wnioskodawczyni nie uzasadniały udostępnienia informacji przetworzonej. Napisanie artykułu nie zostało zlecone przez organy władzy publicznej, a okoliczność napisania takiego artykułu jako działanie w interesie publicznym jest w istocie subiektywnym odczuciem.

Wnioskodawczyni wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie. WSA stwierdził, że skarżąca w swoim wniosku, w przeważającej części danych domagała się udostępnienia informacji publicznej przetworzonej. WSA za prawidłowe uznał stanowisko organów obu instancji wskazując, że udzielenie informacji byłoby możliwe, ale informacje musiałyby być odszukane, potem wytworzone w taki sposób, aby informacja mogła przyjąć treść i formę oczekiwaną przez skarżącą. Zatem WSA uznał, że skarga nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.

Skarżąca złożyła skargę kasacyjną od wyroku WSA. Zdaniem skarżącej takie czynności jak selekcja dokumentów, odszukiwanie z rejestrów czy zbiorów oraz zanonimizowanie i przesłanie zgodnie z wnioskiem informacji nie może być uznane za przetwarzanie informacji.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 26 stycznia 2022 r. potwierdził stanowisko Sądu pierwszej instancji, że skarżąca we wniosku zażądała dostępu do informacji przetworzonej. NSA wskazał, że organ nie posiadając wskazanych we wniosku informacji, musiałby je sporządzić specjalnie na potrzeby wnioskodawczyni, co oznacza, że powstałaby całkiem nowa informacja (informacja przetworzona). NSA podkreślił również brak szczególnego interesu publicznego we wniosku skarżącej, za który nie mogło służyć wykorzystanie uzyskanych informacji do publikacji popularno-naukowej. W ocenie Sądu taka publikacja posiada walor społecznie użyteczny, jednakże powstanie takiej informacji jest przede wszystkim w interesie skarżącej, a nie w szczególnym interesie publicznym. Wobec powyższego NSA uznał, że skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw i oddalił ją.

Podsumowując, zasadą jest, że każda informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną w rozumieniu ustawy i podlega udostępnieniu na zasadach określonych w ustawie (art. 1 ust. 1 u.d.i.p.). Powyższe jednak nie powinno prowadzić do automatyzmu. Podmiot zobowiązany do udostępniania informacji w przypadku informacji przetworzonej powinien badać czy wnioskodawca działa w interesie publicznym.  Warto o powyższym pamiętać, bowiem niejednokrotnie ogrom wniosków – gdyby nie instrument prawny w postaci informacji przetworzonej, mógłby sparaliżować działanie podmiotu zobowiązanego do udostępnienia informacji publicznej.