Państwo polskie na podstawie tzw. dyrektywy ściekowej –  Dyrektywy Rady 91/271/EWG z 21 maja 1991 r. dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych (Dz.Urz. UE z 1991 r. L135), zostało zobowiązane do przyjęcia nowych, dodatkowych rozwiązań prawnych, które z założenia mają doprowadzić do zgodności polskich norm prawnych z unijnymi wymogami w zakresie postępowania z nieczystościami ciekłymi. Ustawodawca by sprostać temu zadaniu uchwalił ustawę z 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1549; zwana dalej: „nowelizacją”).

Na podstawie nowelizacji dokonano zmian trzech aktów prawnych określających sposób funkcjonowania gospodarki wodno-ściekowej w każdej gminie, tj.:

– ustawy z 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne 

– ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach,

– ustawy z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków.

Zgodnie z nowelizacją zmodyfikowano definicję nieczystości ciekłych, poprzez objęcie tym określeniem także ścieków gromadzonych w osadnikach w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków. Takie rozwiązanie ma zapewnić, iż nieczystości zbierane w osadnikach kwalifikowane będą jako nieczystości ciekłe, a nie jako odpady. I choć przed wejściem w życie nowelizacji w wielu gminach osady pochodzące z przydomowych oczyszczalni ścieków były traktowane jak nieczystości ciekłe, to należy podkreślić, iż nie była to jednolita praktyka na obszarze całego kraju. W wielu gminach bowiem osady z przydomowych oczyszczalni ścieków kwalifikowano jako odpady komunalne. Podmioty zajmujące się utylizacją osadów z przydomowych oczyszczalni ścieków, które klasyfikowały osady właśnie, jako odpad będą zmuszone do zmiany swej praktyki, co w konsekwencji przysporzy im wielu nowych obowiązków.

Zmiany wprowadzone przez ustawodawcę wpłyną znacząco na funkcjonowanie gmin, które w wielu przypadkach będą zobowiązane do modyfikacji m.in. regulaminów utrzymania czystości i porządku na terenie gminy czy też uchwał dotyczących wysokości opłat oraz uchwał określających wymagania dla podmiotów zajmujących się odbiorem odpadów. Ponadto nowelizacja wprowadza dla gmin nowe zadania związane z kontrolą i egzekucją obowiązków nałożonych na właścicieli nieruchomości wyposażonych w przydomową oczyszczalnię ścieków, otóż zobowiązani zostali do zawarcia umowy na pozbywanie się osadów z tych oczyszczalni z podmiotem posiadającym stosowne zezwolenie. Również na podmioty odbierające osady z przydomowych oczyszczalni ścieków nałożono nowe obowiązki. Powinni oni dokonać rozszerzenia dotychczas posiadanego zezwolenia albo go uzyskać, a także wypełniać obowiązek sprawozdawczy w nowym, szerszym zakresie.

Nowe obowiązki gminy będą przede wszystkim dotyczyć czynności kontrolnych, sprawozdawczych oraz legislacyjnych. Zgodnie bowiem z art. 2 pkt. 4 lit. b nowelizacji wójt, burmistrz lub prezydent miasta jest obowiązany prowadzić kontrolę właścicieli nieruchomości niepodłączonych do sieci kanalizacyjnej, co najmniej raz na dwa lata zgodnie z planem kontroli, określającym przynajmniej wykaz podmiotów podlegających kontroli w okresie kontrolowanym. Ponadto gminy zobowiązane będą do sporządzania sprawozdań dotyczących gospodarowaniem nieczystościami ciekłymi za poprzedni rok kalendarzowy, które następnie wójt/burmistrz/prezydent miasta przekaże właściwemu wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska i właściwemu dyrektorowi regionalnego zarządu gospodarki wodnej Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie corocznie, nie później niż do końca kwietnia roku następującego po roku, którego dotyczy. Oznacza to, że sprawozdanie takie po raz pierwszy zostanie złożone dopiero za 2023 rok w terminie do końca kwietnia 2024 roku. Co więcej, gmina na gruncie nowelizacji powinna również przyjmować oraz weryfikować sprawozdania od podmiotów prowadzących działalność zajmującą się odbieraniem nieczystości ciekłych w szerszym zakresie niż miało to miejsce do tej pory. Ponadto, gmina ma również uwzględnić nowe rozwiązania prawne w obowiązujących już uchwałach, ponieważ ustawodawca nałożył obowiązek dostosowania aktów prawa miejscowego wydanych na podstawie:

– art. 4 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – w terminie sześciu miesięcy od dnia wejście w życie nowelizacji, tj. w terminie do 9 lutego 2023 roku (uchwała dotycząca regulaminu). Wynika to z faktu, iż regulamin ten powinien swoim zakresem obejmować częstotliwość i sposób pozbywania się odpadów komunalnych oraz nieczystości ciekłych z terenu nieruchomości, a także terenów przeznaczonych do użytku publicznego. Nie ma bowiem wątpliwości co do tego, że inaczej wygląda częstotliwość i sposób realizacji obowiązku pozbywania się nieczystości ciekłych gromadzonych w zbiornikach bezodpływowych, a inaczej tych gromadzonych w osadnikach w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków.

– art. 6 ust. 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – w terminie sześciu miesięcy od dnia wejście w życie nowelizacji, tj. w terminie do 9 lutego 2023 roku (uchwała dotycząca stawek). W zakresie tejże uchwały zmiana powinna polegać na uwzględnieniu w jej treści pochodzenia nieczystości ciekłych zarówno ze zbiorników bezodpływowych, jak również z osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków. W obu przypadkach mamy bowiem do czynienia z inną objętością odbieranych nieczystości ciekłych, co powoduje, że należy rozróżnić górną granicę opłat jaką powinni ponosić właściciele nieruchomości.

– art. 7 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – w terminie dwunastu miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizacji, tj. w terminie do 9 sierpnia 2023 roku (uchwała dotycząca wymagań, jakie powinien spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie zezwolenia). W tym przypadku gminy muszą wstrzymać się z zmianą uchwały do czasu, gdy zostanie wydane stosowne rozporządzenie przez ministra właściwego do spraw klimatu, w związku z czym trudno określić jakie zmiany powinny zostać zawarte w przedmiotowej uchwale.

Reasumując, w przypadku gmin konieczne jest dokonanie zmian w regulaminach utrzymania czystości i porządku oraz w sprawie górnych stawek opłat za pozbywanie się nieczystości ciekłych. Ustawodawca daje na to czas do 9 lutego 2023 roku. Ponadto gminy zobowiązane będą do kontrolowania czy ścieki komunalne ą zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków albo końcowego punktu zrzutu tych ścieków zgodnie z wytycznymi Unii Europejskiej. Jednostki samorządu terytorialnego powinny również zmienić uchwały określające wymagania wobec przedsiębiorców ubiegających się o uzyskanie zezwolenia na działalność związaną z opróżnianiem szamb czy osadników w przydomowych oczyszczalniach ścieków.