Nie tak dawno pisaliśmy na temat rejestru umów (o czym można przeczytać tutaj), który miał wejść w życie na podstawie ustawy z dnia 14 października 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (tj.: Dz.U.2021.2054), jak już wiemy tak się nie stanie.

Wynika to, jak się zdaje, z wielu krytycznych uwag i opinii na temat wprowadzanych zmian. Spore grono ekspertów wskazywało, że przepisy nie były konsultowane publicznie, a ich treść okazała się niespójna i niejasna, niektórzy wskazywali również na kolizję zapisów dotyczących rejestru umów z przepisami innych ustaw. Powtarzającymi zarzutami pod kątem ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw było: wskazanie, iż  brak jest wyraźnego określenia progów kwotowych umów (nie wskazano czy mają być to wartości netto czy też brutto); brak definicji umów jakie mają być ujmowane w rejestrze oraz za krótkie vacatio legis, przez co jednostki zobowiązane do prowadzenia rejestru umów nie były w stanie odpowiednio przygotować się do stosowania nowych przepisów.

Jednostki sektora finansów publicznych miały być zobowiązane do rejestrowania umów od 1 lipca bieżącego roku, których wartość przekracza 500 zł, a które zawarte zostały w formie pisemnej, dokumentowej, elektronicznej albo innej formie szczególnej. Przy okazji prowadzenia prac nad poprawkami do Polskiego Ładu ustawodawca zdecydował się również na zmiany w zakresie rejestru umów. W ostatecznej wersji obowiązek ten przesunięto aż o półtora roku, bo na 1 stycznia 2024 roku, o czym stanowi art. 12 pkt. 3) ustawy z dnia 9 czerwca 2022 roku o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Z 2022 r. poz. 1265, zwana dalej: „ustawą”).

Należy podkreślić, że ustawa zmienia w istocie tylko przepisy dotyczące daty wejścia w życie zapisów dotyczących prowadzenia rejestru umów sektora finansów publicznych. Początkowo proponowano również zmiany w zakresie tego, jakie umowy powinny być ewidencjonowane, chciano bowiem, aby w rejestrze ujmowane były umowy o wartości wyższej niż 5 000,00 zł netto, ostatecznie poprawki tej nie uchwalono. Aktualna pozostaje więc pierwotna wersja i wpisywane będą umowy o wartości od 500 zł. Należy jednak podkreślić, że ustawodawca nadal nie wskazał czy jest to kwota brutto czy też netto, w związku z tym mamy do czynienia z otwartym, niedookreślonym i nieograniczonym katalogiem umów, jakie mają być rejestrowane.

Istotną zmianą jest fakt, iż w rejestrze umów jednostki samorządu terytorialnego będą zobowiązane do ewidencjonowania umów zawartych od 1 stycznia 2024 roku, a nie jak pierwotnie planowano od 1 stycznia 2022 roku. Rejestracji nie będą zatem podlegały umowy zawarte do 31 grudnia 2023 r.

Zgodnie z nowelizacją w rejestrze będą zamieszczane informacje o umowach, które zawarto o w formie pisemnej, dokumentowej, elektronicznej czy też w innej szczególnej formie. Ustawodawca jednak nadal nie ustosunkował się do postulatów dotyczących określenia konkretnych rodzajów umów, które mają być ewidencjonowane przez jednostki sektora finansów publicznych. Definicję umów, które miałyby znaleźć się w rejestrze zaproponowało 12 maja 2022 roku, w projekcie nowelizacji ustawy, Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Samorządowych. Projekt ten przedłożono do Senatu, jednakże prawodawca nie uwzględnił zaprezentowanych propozycji, a w ustawie próżno szukać zapisów dotyczących rodzajów umów, które powinny być uwzględnione w rejestrze. W ramach już wcześniejszych zmian wskazywano, iż ogromną wątpliwość budzi obowiązek ewidencjonowania umów o pracę czy też umów stypendialnych i jak się wydaje, kwestia ta nadal będzie budzić wiele kontrowersji. W przypadku pierwszego rodzaju umów wskazywaliśmy jakie ryzyka wiążą się z ich publikacją w poprzednim z artykule, natomiast jeżeli chodzi o umowy stypendialne to wskazuje się, że uczelnie będą musiały rocznie rejestrować około 1 miliona pozycji, a na podstawie ustawy do informacji publicznej, będą zmuszone do ich anonimizacji. Według uczelni będzie to problematyczne i czasochłonne.

Rejestr będzie prowadzony przez Ministra Finansów, a za wprowadzanie informacji do rejestru odpowiedzialni będą poszczególni kierownicy jednostek sektora finansów publicznych. W odpowiedzi na interpelację poselską minister finansów Magdalena Rzeczkowska wskazała, że prace nad budową rejestru umów zmierzają ku końcowi i po zakończeniu tychże prac, zostanie on udostępniony użytkownikom wraz z instrukcją obsługi funkcjonalności obsługi. Ministerstwo chce również przeprowadzić w miarę możliwości szkolenia z zakresu funkcjonalności tworzonego systemu dla przedstawicieli jednostek sektora finansów publicznych zobowiązanych do zamieszczenia danych w rejestrze. Czy tak się stanie czas pokaże, niewątpliwym jednak jest, iż wiele z jednostek sektora finansów publicznych nie było gotowych do prowadzenia rejestru umów, a wydłużenie terminu na wprowadzenie go w życie w znaczący sposób pomoże na przystosowanie się do zaproponowanych zmian.

Pomimo pewnej refleksji ustawodawcy, zapisy dotyczące rejestru nadal są niejasne i budzą wątpliwości. Wciąż brakuje dookreślenia progów kwotowych umów czy też definicji umów jakie powinny być ewidencjonowane. Zaproponowanym zmianom daleko do perfekcji, jednakże jednostki sektora finansów będą musiał się zmierzyć z tym problemem dopiero na początku 2024 roku. Nie możemy przy tym wykluczyć, że w międzyczasie ustawodawca zdecyduje się na wprowadzenie zmian w tej materii, o czym z pewnością będziemy informować na naszym blogu.